Cenaze seremonileri, bizlere aile yapısı ve cenazelere bakış hakkında fikir verir.
Fiese ve arkadaşları (2002), ailelerin bu tür toplanma zamanlarında uyguladıkları rutinlerin ve davranış kalıplarının; ailenin kültürü, yaşam döngüsü ve bireysel özelliklerinin nerede kesiştiği ve aileyi nasıl şekillendirdiği hakkında bilgi verdiğini belirtmektedir (aktaran Đorđević & Matejević, 2021). “Cenazede Ölüm” filmden yararlanılarak, ani ölüm sonucu ailenin zorunlu olarak bir araya gelmesi, önemli konuların konuşulmaması, bireysel farklılıklar, aile ilişkilerindeki eksiklikler ve bunların sorgulanmaması, yetişkinliğin getirdiği yükler ve cenaze gibi ritüellerin anlamının bunlara bağlı olarak nasıl değiştiği üzerinden inceleyeceğiz.
Aile İlişkileri ve Yeniden Birleşme
Filmde dikkat çeken ilişkilerden biri Daniel ve Robert’ın kardeşlik ilişkisidir. Daniel, İngiltere’de ailesi ve eşiyle birlikte yaşamakta ve onlardan bağımsız bir hayat sürememektedir. Robert ise bu bağımsızlığa ulaşır ve bir yazar olarak başka bir kıtada yaşar. Genellikle yetişkin çocukların olduğu sağlıklı bir aile yapısında yetişkinler arasındaki ilişkileri gelişmiştir (Carter ve McGoldrick, 2005). Bunun yanı sıra, kardeşler arasındaki iletişim de en az ebeveyn ve çocuk arasındaki kadar önemlidir. Ancak cenaze konuşması için Daniel’in üzerinde kurulan baskı ve tüm masrafları karşılayacak tek kişi olması, kardeşler arasında cenazedeki yas tutumuyla örtüşmeyen bir sorun yaratır. Yetişkinlik dönemindeki kardeş ilişkileri genellikle ergenlik dönemine göre daha sıcak ve daha az rekabetçi olsa da (Stoker vd., 2019), film boyunca Daniel başkaları tarafından kardeşinin başarısı üzerinden baskı görmektedir. Bu durum kardeşiyle olan ilişkisini kötü yönde etkiler. Ayrıca Daniel, başkaları tarafından onaylanmayacağını ve kardeşiyle kıyaslanacağını düşündüğü için yazmakta olduğu kitabı kimsenin okumasına izin vermez. Öte yandan her insan hayatta kalabilmek için saygıya, kabul görmeye, tanınmaya ve onaylanmaya ihtiyaç duyar. Bunlar karşılanamadığı için hem kendi içinde hem de çevresindekilerle sorunlar yaşayabilir. Daniel’in hayatı da bunlar gibi sorunlarla doludur.
Cenaze Töreni ve Kültürü
Cenaze törenleri, ölümle birlikte ortaya çıkan ve kültürden kültüre değişen ritüellerdir. Walter ve Bailey (2020) bunun bazı toplumlarda ölen kişiye saygı, bazılarında ise geride kalanlar tarafından hayatın kutlanması olarak görüldüğünü dile getirir. Morgan (1996) ise aile cenazesine gitmeyi aile olmaktan dolayı yapılan bir eylem olarak açıklamaktadır (aktaran Walter ve Bailey, 2020). Başka bir deyişle, bir aile cenazesine gitmenin en basit nedeni, kişinin ailenin bir üyesi olmasıdır. Filmde insanlar yas tutmaktan ya da cenazeyle ilgilenmekten ziyade, çevredeki olaylarla ilgilenmiş, geçmişten ya da başka zamanlardan bahsetmişlerdir. Filmdeki cenazenin tüm bu özellikleri içermesi, bu tür törenlerin aile bağlılığı ve birlikteliği nedeniyle gerçekleşebildiğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir.
Aile Sorunlarının Cenaze Üzerindeki Etkisi
Yukarıda da açıkladığımız gibi cenaze, ölümü ve hayattaki değişimi temsil eden bir törendir. Cenazelerde ana karakterler ölen kişi ve etrafındaki insanların ölen kişi hakkındaki düşünceleri olmalıdır. Ancak filmde de görüldüğü üzere Martha, nişanlısını babasıyla tanıştırmak için cenazeyi uygun bulur. Bir ailenin ölümle bir bakıma dağıldığı bir zamanda yeni bir ailenin ilan edilmesi ironiktir. Aynı zamanda Martha, Simon’ın davranışları ve cenaze boyunca babasıyla aralarında geçen konuşmalar nedeniyle cenazeyle hiçbir şekilde bağ kuramaz. Öte yandan Daniel, babasının ölümünden duyduğu üzüntüyü zaman zaman gösterse de babasının sevgilisi, cenaze konuşması ve cenaze masrafları bu üzüntüsünü gölgelemektedir. Tüm bunlar göz önüne alındığında bunun bir cenazeden çok aileyi bilgilendirme ve aile sorunlarını çözme gibi farklı konulara odaklanan bir toplantı olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç
Aile ilişkilerinde sorunların çözülebilmesi için iletişim gereklidir ve bazen bu iletişimde kopukluklar yaşanır. Filmde bu kopuklukların cenaze törenine yüklenen anlamı nasıl değiştirdiği görülüyor. Yas sürecinden ziyade bilgi aktarımının ve tartışmaların yaşandığı bir cenaze töreni bu. Ayrıca aile ilişkilerinin, başta aile birliği ve bağı olmak üzere hayatın farklı alanlarını nasıl etkilediğini gösteriyor. Bunun önüne geçmek için ailelerin aile ritüellerinin önemi konusunda bilgilendirilmesi (Đorđević & Matejević, 2021) ve bir araya gelip iletişim kurabilecekleri daha fazla ortak alan yaratılması gereklidir. Aynı şekilde, aile ilişkilerinin cenaze dışı ritüeller ve toplantılar üzerindeki etkisi de incelenmelidir. Bu, aile ilişkilerinde nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda daha fazla bilgi sağlayacaktır.
Ekin Erbaş
Referanslar
Carter, B. & McGoldrick, M. (2005). Overview: The expanded family life cycle. In P. Quinlin (Ed.). The expanded family life cycle: Individual, family and social perspectives. (p.1-24). Boston, MA: Pearson.
Đorđević, M. & Matejević, M. (2021). Family gatherings and functionality in families with adolescents. Facta Universitatis: Philosophy, Sociology, Psychology and History, 20(3), 227-241.
Stoker, C. M. et al. (2019). Sibling relationships in older adulthood: Links with loneliness and well-being. Journal of Family Psychology, 34(2), 175–185.
Walter, T. & Bailey, T. (2020). How funerals accomplish family: Findings from a mass-observation study. Journal of Death and Dying, 82(2), 175-195.
